Dzień Patrona Zespołu Szkół Budowlanych w Bydgoszczy

Jurij Aleksiejewicz Gagarin, ros. Юрий Алексеевич Гагарин (ur. 9 marca 1934 w Kłuszynie, zginął 27 marca 1968 w okolicach Kirżacza) – radziecki kosmonauta, pierwszy człowiek w kosmosie, Bohater Związku Radzieckiego i kawaler Orderu Lenina

Urodził się we wsi Kłuszyn koło miasta Gżatsk (przemianowanego w 1968 na Gagarin), w obwodzie smoleńskim. Jego ojciec był stolarzem, matka pracowała fizycznie jako dojarka w kołchozie. Miał zaledwie 157 centymetrów wzrostu. Rodzice mówili na niego Juraszka.

1941-09-01

Jurij Gagarin rozpoczął naukę w szkole podstawowej, jednak została ona przerwana po miesiącu, w związku z wkroczeniem wojsk niemieckich do Rosji. Chłopiec wrócił do szkoły tuż po wojnie.

Jurij Gagarin uczył się w szkole technicznej w Lubiercach. Tam rozpoczęła się jego fascynacja lotnictwem - wstąpił do aeroklubu i w wolnych chwilach uczył się pilotażu. 7 maja 1955 roku odbył pierwszy samodzielny lot. W 1958 roku zakończył Akademię Techniczną Lotnictwa im. N. J. Żukowskiego w Moskwie. Był pilotem MIG-ów w Murmańsku. W 1960 roku Jurij Gagarin wraz z 19 innymi pilotami rozpoczął przygotowania do lotów w kosmos. Treningi odbywały się w całkowitej tajemnicy, a grupa została po jakimś czasie zawężona do 6 pilotów. Wśród nich pozostał Jurij Gagarin. 12 kwietnia 1961 roku jako pierwszy człowiek, odbył lot kosmiczny statkiem Wostok, dookoła orbity Ziemi, przechodząc tym samym do historii. Statek wystartował o godz. 6:07, wylądował o 7:55. Jurij w 108 minut przebył ponad 40 000 km. Był to niewątpliwie wielki sukces dla ZSRR. Warto nadmienić, iż Jurij nie wylądował na Ziemi statkiem, lecz katapultował się z niego (zgodnie z planem). W Moskwie odbyło się uroczyste powitanie Gagarina z powrotem na Ziemii. Witali go Nikita Chruszczow oraz tłumy wielbicieli. Władze ZSRR planowały, by Jurij Gagarin był też pierwszym człowiekiem, który postawi nogę na księżycu.

27 marca 1968 Gagarin i jego instruktor lotniczy Władimir Sieriogin zginęli w katastrofie samolotu treningowego MiG-15 UTI 21 km od miasta Kirżacz.

Przyczyny katastrofy nie zostały jednoznacznie wyjaśnione. Wszystkie znalezione szczątki samolotu zostały zaspawane w beczkach i przeznaczone do przechowania „na czas nieograniczony”. Według pułkownika Eduarda Szerszera, jednego z członków komisji powołanej do wyjaśnienia „Sprawy Gagarina”, do przyczyn katastrofy, które uznaje się za pewne, należą:

• zamocowanie dodatkowych zbiorników z paliwem,
• samolot nr 18 otrzymał zgodę na lot bez uprzedniego uzyskania od samolotu zwiadowczego meldunku o warunkach meteorologicznych w rejonie ćwiczeń; ani instruktor, ani pilot nie zostali więc powiadomieni,
• na czkałowskim lotnisku nie działał radar, wieża kontrolna nie miała więc możliwości sprawdzenia, na jakiej wysokości faktycznie znajduje się startujący i wykonujący zadanie samolot; świadomy był tego również siadający za sterami Sieriogin,
• organizując loty, całkowicie zaniedbano prowadzenie dokumentacji wcześniejszych awarii i napraw sprzętu,
• wziąwszy pod uwagę powyższe, wieża kontrolna nie powinna była zezwolić na start MiG-owi nr 18 – jeszcze przed startem zostały złamane niemal wszystkie przepisy związane z bezpieczeństwem lotu,
• Gagarin siadł za sterami, chociaż był źle przygotowany do lotu.

W kilku książkach pojawia się opinia, że w samolocie zatrzymał się silnik, według innych źródeł – w kabinie pilota otwarty był nawiew powietrza, który spowodował dehermetyzację kabiny. Hipotez jest wiele. Prawdziwe przyczyny mogą być wyjaśnione, jeśli dochodzenie w sprawie katastrofy zostanie wznowione.

Jurij Gagarin został uroczyście pochowany na Cmentarzu przy Murze Kremlowskim

Momenty związane z lotem, które przeszły do historii:

9:07 Start Wostoka z kosmodromu Bajkonur. Gagarin krzyczy: "Nu, pojechali!". Około 10 minut później statek wchodzi na orbitę o parametrach 181/327 km i nachyleniu orbity 65 st.

9:52 Wostok przelatuje nad Ameryką Południową. Gagarin przekazuje meldunek: "Lot przebiega normalnie, samopoczucie dobre".

10:15 Wostok przelatuje nad Afryką. Gagarin melduje: "Stan nieważkości znoszę dobrze".

10:26 Włączenie silników hamujących.

10:44 Gagarin katapultuje się z kabiny Wostok (przez wiele lat podawano, że lądował w kabinie).

10:55 Gagarin ląduje na Ziemi - 108 minut po starcie - w okolicy Saratowa.

Słowa Gagarina:

Uwaga, widzę horyzont Ziemi. Piękna aureola. Najpierw tęcza od samej powierzchni Ziemi, która przechodzi w dół. Bardzo to piękne. Już przeszło przez prawy iluminator. Widzę gwiazdy przez iluminator. Bardzo piękny widok. Kontynuuję lot w cieniu Ziemi. W prawym iluminatorze widzę gwiazdeczkę, która przechodzi z lewej strony na prawą. Już przeszła, ucieka, ucieka…

Hasłem wywoławczym podczas podróży kosmicznej był „Kedr” (ros. Кедр – cedr). W czasie lotu Gagarin gwizdał melodię pieśni Ojczyzna słyszy, Ojczyzna wie (ros.: Родина слышит, Родина знает). Pierwsze wersy pieśni brzmią następująco: Ojczyzna słyszy, Ojczyzna wie | Gdzie jej syn leci w niebo. Ta patriotyczna pieśń została skomponowana przez Dymitra Szostakowicza w roku 1951 (opus 86), słowa napisał Jewgenij Dolmatowski.

Pod koniec lat 1960 władze ZSRR planowały, aby Jurij Gagarin był także pierwszym człowiekiem, który wyląduje na Księżycu.

Fragment wspomnień Jurija Gagarina zaraz po lądowaniu na Ziemi:

"...Kiedy stanąłem na twardej ziemi, ujrzałem kobietę z małą dziewczynką. Ruszyłem w ich stronę (...)
- Jestem swój, towarzysze - krzyknąłem. (...)
- Czy wy może z Kosmosu ? - zapytała trochę niepewnie.
- Wyobraźcie sobie, że stamtąd - odpowiedziałem
- Jurij Gagarin! Jurij Gagarin - wykrzyknęły..."

Odznaczenia i „kult” pierwszego kosmonauty

Gagarin został odznaczony Orderem Lenina i 14 kwietnia otrzymał honorowy tytuł Bohatera Związku Radzieckiego. Po odbyciu lotu uzyskał sławę międzynarodową, był zapraszany do wielu krajów.

Imię Jurija Gagarina nosi miasto Gagarin (dawniej Gżatsk, ros. Гжатск), krater Gagarin na Księżycu, planetoida 1772 Gagarin, złoty medal FAI, plac w Moskwie, gdzie znajduje się 40-metrowy monument kosmonauty. Istnieje też puchar im. Gagarina, główne trofeum nowo utworzonej hokejowej ligi (Gagarin był zapalonym kibicem hokeja). W wielu miastach można spotkać ulice, place, aleje, parki, kluby, szkoły noszące imię Gagarina. W latach 60. XX wieku w ZSRR panowała moda na nadawanie dzieciom imienia Jurij. Na cześć Gagarina nazwano statek naukowo-badawczy „Kosmonauta Jurij Gagarin”. Grupa muzyczna Underwood stworzyła piosenkę Gagarin, ja pana kochałam!

W ZSRR wybito dwie pamiątkowe monety z okazji 20. i 30. rocznicy lotu Gagarina: 1 rubel (1981, miedź-nikiel) oraz trzyrublową (1991, srebro). W roku 2001 dla upamiętnienia pierwszego lotu człowieka w kosmos wyemitowano w Rosji serię czterech monet z podobizną Gagarina: dwurublową (miedź-nikiel) i trzyrublową (srebro), 10-rublową (miedź-nikiel) oraz 100-rublową (srebro).